YEREL BİLGİSAYAR AĞLARI (LAN)

Murat Yıldırımoğlu

Bir bilgisayar ağı kabaca fiziksel ve yazılımsal olarak iki bölümden oluşur. Bu bölümleri de kendi içlerinde daha alt katmanlara ayırmak mümkündür.

Bilgisayar ağının fiziksel bölümü network kartlarından, kablolardan, kablo bağlantılarının toplandığı ve ağ trafik akışını düzenleyen hub'lardan ve benzer donanımlardan oluşur.

Şimdi bu parçaları tek tek inceleyelim.

Bilgisayar ağına bağlanacak bilgisayarların herbirine en az bir adet network kartı takmak gerekir. Server (hizmetçi) olarak adlandırılan bilgisayarlara birden fazla network kartı takılabilir. Bu kartlar network ile takıldıkları bilgisayarların bağlantısını sağlar. Network kartı denilince karşımıza birçok terim ve parametre çıkar. Herşeyden önce kartların ethernet mi yoksa token-ring mi olacağına karar vermek gerekir.

Ethernet ve token-ring network'lerin fiziksel altyapısıyla ilgili iki standarttır.

Ethernet 1975 yılında geliştirilmiştir ve şu anda en oturmuş, en ucuz network çözümleri ethernet ile gerçekleştirilmektedir. Bu sistemde ağa bağlı tüm bilgisayarlar aynı hattı kullanarak birbirleri ile veri alışverişi yaparlar (Şekil 1). Veri iletmek isteyen bilgisayar hattın o anda kullanılıp kullanılmadığını kontrol eder ve hat kullanılmıyorsa verilerini göndermeye başlar. Ama aynı anda iki bilgisayar hattın boş olduğunu görüp veri göndermeye başlarsa veriler çarpışır. Bilgisayarlar sürekli hattı dinledikleri için verilerinin bir çarpışma sonucu bozulduğunu anlayabilirler. Bu durumda verileri çarpışan bilgisayarlar veri gönderimini durdurur ve kendileri için rastgele bir süre belirleyip beklemeye geçerler. Bu süre sonunda tekrar hattın boş olup olmadığını kontrol ederler. Hat boşsa işlemler tekrarlanır. Ağa bağlı bilgisayarların sayısı arttıkça çarpışmalar da çoğalır ve ağın performansı düşer.

1985 Yılında IBM tarafından geliştirilen token-ring teknolojisi ethernet'in yukarda anlatılan sakıncasını ortadan kaldırmayı amaçlıyor. Bu sistemde bilgisayarlar mantıki bir halka oluşturacak şekilde bağlanıyorlar (şekil 2). Halka boyunca da jeton (token) denilen bir veri parçası sürekli bir bilgisayardan diğerine geçiriliyor. Jetonun ulaştığı bilgisayar veri iletim hakkına sahip oluyor. Veri iletmek isteyen bilgisayar jeton kendisine ulaştığında verilerini jetona ekliyor ve bir sonraki bilgisayara aktarıyor. Veriler ve jeton, hedeflendiği bilgisayara kadar yoluna devam ediyor. Hedef bilgisayara ulaştığında veriler alınıyor ve jeton bir sonraki bilgisyara aktarılıyor, yani serbest bırakılıyor. Bu sistemde verilerin çarpışması mümkün değil. Bu yüzden ağa bağlı bilgisyarların artması ile birlikte ethernette yaşanan büyük performans düşüşlerine token-ring'de rastlanmıyor. Token-ring'in daha başka avantajları da bulunuyor ama büyük bir dezavantajı token-ring'in yaygınlaşmasını engelliyor. Bu dezavantaj da fiyatının pahalı olması. Token-ring için gereken network kartları ve ve yan donanımları ethernete göre 5-6 kat pahalı.

Bizim önerimiz network altyapısı olarak daha ucuza mal olan çözümü yani ethernet'i seçmeniz yolunda olacak.

Network altyapısını seçtikten sonra network'ün hızını belirlemek gerekiyor.

Ethernet'te iki seçeneğimiz var: 10 Mbit/saniye ya da 100 Mbit/saniyelik ethernet. Ethernet'in orijinali 10 Mbit/saniye'dir. Yani, bilgisayarların paylaştığı hatta, saniyede en çok 10 Mbit taşınabilir. Bu rakam küçük değildir. Orta büyüklükteki işletmeler için bile yeterli bir miktardır. Ama bilgisayar sayısı fazlaysa 100 Mbit/saniye'lik ethernete geçmek daha doğru olur. Son birkaç ayda 100 Mbit/saniyelik network kartlarında yaşanan büyük düşüşler bu seçeneği daha cazip kılmaktadır. Eğer bütçeniz kısıtlı değil ise 100 Mbit/saniyelik ethernet kartlarını öneriyoruz.

Token-ring'de başlangıçta tek seçenek vardı: 4 Mbit/saniye. Çok kısa bir sürede 16 Mbit/saniyelik token-ring geliştirildi. Şu anda satılan bütün token-ring kartlar 4/16 Mbit/saniye olarak tanımlanıyor. Yani, hem 4 Mbit/saniye hem de 16 Mbit/saniyelik ağlarda çalışabiliyor.

Network kartlarının bus yapısı da önemlidir. Burada hem ethernet hem de token-ring için 4 farklı seçeneğimiz var: ISA, PCI, EISA ve MCA. ISA, 16 bitlik bir bus yapısıdır ve dördü arasında performansı en düşük olanıdır. Ama en çok çeşit de burada bulunur ve 10 Mbit/saniyelik ethernetler ya da 4/16 Mbit/saniyelik token-ringlerde hiç de kötü performans sergilemezler. Ama siz yine de kart alırken 32 bitlik ve daha modern bir bus yapısı olan PCI'ı seçin. Çünkü ISA ile PCI bus yapısına sahip network kartları arasında çok fazla bir fiyat farkı yoktur. EISA ve MCA da 32 bitlik ama daha eski bus teknolojileridir. MCA'yı IBM dışında kullanan pek olmamıştır. IBM'in kendisi de yakın zamanlarda bu bus yapısını terketmiştir. EISA ise IBM'in MCA'sına karşılık geliştirilmiş ama bir türlü yaygınlaşamamıştır. EISA ve MCA bus yapısındaki network kartları çok pahalıdır. Bus yapısı bakımından önerimiz PCI olacaktır.

Altyapı ve bus yapılarından sonra network kartları için bir başka parametre de kullanılacak kablodur.

Bir ethernet ağı koaks kablo (tv kablosu) ya da 4 telli telefon kablosu (UTP kablo) ya da çok telli özel kablo (kalın ethernet kablosu) kullanabilir. Koaks kablo giderek terkedilmektedir. Çünkü ağ içinde herhangi bir noktadaki kablo arızası tüm ağı çökertir. 3-4 Bilgisayarlık ağlarda bile saç-baş yolduracak kadar fazla kablo arızası ile karşılaşabilirsiniz. Kalın ethernet kablosu da güvenilir ama çok pahalıya mal olan bir çözümdür ve o da terkedilmektedir. Geriye bir tek UTP kablo kalıyor. UTP kablolama şu anda en ucuz ve en güvenilir kablolama çeşitidir. Bir bilgisayar ağı kurarken UTP kablolamayı ısrarla isteyiniz. Kablolama konusunda karşınıza kategori 1, kategori 2.... kategori 5 gibi sınıflandırmalar çıkacaktır. Şu anda en popüler olanı kategori 5 olarak sınıflandırılan kablodur. Çünkü bu kablo 100 Mbit/saniye'lik ağları da destekler. Bilgisayar ağınız 10 Mbit/saniyelik bile olsa kablolamanızı kategori 5 olarak yaptırın ki ilerde yalnızca network kartlarını ve diğer ilgili donanımı değiştirerek 100 Mbit/saniyeye geçebilesiniz.

Ethernet kartlarında bağlanılacak kabloya bağlı olarak BNC (koaks kablolar için) , RJ45 (UTP kablolar için) ya da AUI (kalın ethernet kablosu için) konnektörleri kullanılabilir. Bazı kartlarda tek bir konnektör bulunurken bazı kartlarda iki hatta üç farklı konnektör de yer alabilir. Karttaki konnektör sayısı arttıkça fiyat da artar. Kablo bakımından UTP kabloyu seçmeniz yararınıza olacağı için network kartının yalnızca RJ45 konnektöre sahip olmasını öneririz. RJ45 konnektör piyasada UTP konnektör olarak da anılabilir, kafanız karışmasın.

UTP kablolamada kabloların toplandığı HUB olarak adlandırılan bir cihaz vardır. Bütün kablolar burada toplanır ve veri iletişimi bu cihaz üzerinden gerçekleştirilir. Hubların üzerinde bulunan ışıklar ile hangi terminallerin bağlı olduğu, hangilerinin bağlı olmadığı kolayca anlaşılır ve kablo sorunları kolayca saptanabilir. Sorunlu kablo yalnızca bağlı bulunduğu bilgisayarı etkiler; ağın geri kalanı çalışmaya devam eder. Hub'lar network'ün hızına bağlı olarak 10 Mbit/saniyelik ya da 100 Mbit/saniyelik olabilir. Hızına ve bağlantı sayısına göre hub'ın fiyatı değişir. 10 Mbit/saniyelik 8 bağlantılı (portlu) bir hub 70-150 dolar arası bir fiyata, sahiptir. 100 Mbit/saniyelik ve 8 portlu bir hub ise şu anda minimum 1000 dolar civarında bir fiyata sahiptir. Ama bu hub fiyatı gözünü korkutmasın. Fiyatlar sürekli düşüyor. Üstelik 100 Mbit/saniyelik kartların hemen hepsi autosense özelliğine sahiptir, yani bağlandıkları ağın çalışma hızını anlayıp ona göre çalışırlar. 10 Mbit/saniyelik bir ağ kuracaksanız bile kablolamanızı kategori 5 sınıfından yapıp 100 Mbit/saniyelik network kartları seçerseniz yatırımlarınızı uzun yıllar koruyabilirsiniz.

Ağınız büyükse ve binanın çeşitli katlarını ya da birden fazla binayı kapsıyorsa hub'lar birbirlerine koaks ya da fiber optik kablolar ile bağlanabilir.

Token-ring ağlarda da ethernetteki hub'a benzeyen cihazlar vardır. Bu cihazlar MAU (Media Acces Unit, Ortama Erişim Birimi) şeklinde adlandırılır. Ağdaki bilgisayarlar bu cihazlara yıldız şeklinde bulunur. Ağ şeklindeki mantıksal yapı MAU içinde sağlanır. Token-ring'in kartları kadar MAU'ları da pahalıdır.

Şimdi geldik bilgisayar ağlarının yazılım kısmına.

Bilgisayarların birbirleriyle iletişimini sağlamak için bir ağ yazılımı gerekir. Burada da çeşitli seçeneklerimiz var.

Dünyada ve Türkiye'de ağ yazılımının lideri şimdilik Novel firmasıdır. Şimdilik diyoruz, çünkü Novel firmasının ürünleri bir zamanlar piyasanın yüzde 90'nını kaplarken şu anda ancak yüzde 60'ını kaplıyor ve bu oran sürekli düşüyor. Yerini ise Microsoft'un işletim sistemleri alıyor. Microsoft'un işletim sistemleri Windows for WorkGroups 3.11'den beri çok güçlü ve olağanüstü esnek ağ desteği içeriyor. Özellikle Novel'in ağ yazılımının eski versiyonları (2.12, 2.15 ve 2.20) ile cebelleşen kullanıcılar Windows serisinin ağ özelliklerini çok iyi takdir etmektedirler.

Novel'in en son ürünü Netware 4.0'dır. Bu ürünün çeşitli ara versiyonları da sürekli geliştirilmekte ve piyasaya sunulmaktadır. Bu ürün kullanıcı sayısına göre fiyatlandırılır. 5 kullanıcı için yaklaşık fiyatı 1000 dolardır. Netware 4.0 bu işe adanmış bir bilgisayara kurulur. Bu bilgisayar server (hizmetçi) olarak adlandırılır ve yalnızca ağdaki bilgisayarlara hizmet eder; üzerinde bir uygulama programı çalışamaz. Bu, çok güvenilir ve yüksek performanslı bir ağ hizmeti sağlar ama ağdaki en iyi bilgisayarın da bir başka uygulama için kullanılamamasına neden olur.

Buna karşılık Windows serisinde her bilgisayar server olabilir ve server'ın bu işe adanmış olması gerekmez. Ama Windows NT dışındaki sistemlerde önemli programların yüklü bulunduğu bilgisayarlarda kullanıcıların başka programlar çalıştırması öğütlenmez. Windows NT ise çok güçlü bir yapıya sahiptir; birçok program birbirlerine zarar veremeden çalışabilirler. Bir programın çökmesi çalışmakta olan programları etkilemez. Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler için Windows for WorkGroups 3.11 ya da Windows 95 işletim sistemleri ile bir bilgisayar ağını çok rahat kurabilirsiniz. Maliyet olarak da böyle bir ağ Novel Netware'e göre daha ucuza çıkacaktır. 5 Kullanıcıdan oluşan ve bilgisayarlarda Windows 95 işletim sisteminin kullanıldığı bir ağın yazılım maliyeti 500 dolar civarında olacaktır. Daha ciddi işletmeler için işletim sistemi olarak Windows NT önerilir. Windows NT şu anda Netware 4.0 ile hemen hemen aynı fiyata satılmaktadır.

MURAT YILDIRIMOĞLU